Çin Halk Cumhuriyeti (Kısaca: ÇHC) (Çince: 
中华人民共和国 , Hanyu Pinyin: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), birUzakdoğu ülkesi. Kuzeyinde Moğolistan, kuzey doğusunda Rusya ve Kuzey Kore, doğusunda Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi, güney doğusunda Güney Çin Denizi, güneyde Vietnam, Laos, Birmanya, Hindistan, Bhutan ve Nepal, güney batıda Pakistan, Afganistan,Tacikistan, Kırgızistan ve Kazakistan ile çevrilidir. Başkenti Pekin'dir. Çin sözcüğü sıklıkla Çin Halk Cumhuriyeti anlamında kullanılır.
中华人民共和国 , Hanyu Pinyin: Zhōnghuá Rénmín Gònghéguó), birUzakdoğu ülkesi. Kuzeyinde Moğolistan, kuzey doğusunda Rusya ve Kuzey Kore, doğusunda Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi, güney doğusunda Güney Çin Denizi, güneyde Vietnam, Laos, Birmanya, Hindistan, Bhutan ve Nepal, güney batıda Pakistan, Afganistan,Tacikistan, Kırgızistan ve Kazakistan ile çevrilidir. Başkenti Pekin'dir. Çin sözcüğü sıklıkla Çin Halk Cumhuriyeti anlamında kullanılır.
Çin'in, ÇHC'den önce de yaklaşık 5000 yıl geriye uzanan bir 'yazılı tarihi' vardır. Bununla birlikte üzerinde ideografik çizimlerin bulunduğu yaklaşık 6000 yıl öncesine ait kalıntılara ulaşılmıştır. Günümüz medeniyetinin temel taşlarını oluşturan kâğıt, barut,pusula ve matbaacılık gibi pek çok buluşun kökenleri Antik Çin medeniyetine dayanmaktadır. Çin Halk Cumhuriyeti, son yıllarda, yapmış olduğu atılımlarla ve politikalarla, dünyanın en önemli ekonomik güçlerinden biri haline gelmeye başlamıştır. Çin Halk Cumhuriyeti'nin bölgede ve dünyada nüfuzu, askeri alandan çok ekonomik alanda kendisini hissettirmektedir. 2020'lerde Çin Halk Cumhuriyeti'nin dünyanın en zengin ekonomisi olacağı öngörülmektedir. Dünyanın alan olarak en büyük dördüncü ülkesi olan Çin Halk Cumhuriyeti, yaklaşık 1.5 milyar nüfusuyla dünyanın en kalabalık ülkesidir. Dünya nüfusunun yaklaşık altıda biri Çin Halk Cumhuriyeti'de yaşamaktadır.
Binlerce yıl süren hanedanlar yönetimi, 1912'de milliyetçilerin yönetimi ele geçirmesi ile son bulmuştur.1949'da milliyetçileri yenmeyi başaran Komünist Çinliler (ÇKP) Mao liderliğinde ülke yönetimini ele geçirmiştir. Mao, sosyalist bir devlet kurmak için çalışmaya başladı. Stalin'in ölümüyle ülkede bir süre daha özgürlükçü bir atmosfer hakim oldu. Ama zamanla eleştirilere kapalı ve birleştirmeyi öngören düzenlemeleri büyük başarısızlığa uğrayan Mao politik açıdan zor durumda kaldı. Bu başarısızlığı 1960'larda partinin Maoistler ve pragmatistler olarak ikiye ayrılmasına neden oldu. Mao bir süre arka plana çekilse de halk arasında bir kült olmaya devam etti. Fakat ülkenin kurucusu devrimi tamamlamak istiyordu ve hala özellikle ordu tarafından destekleniyordu. Bu nedenle "kültürel devrim" adıyla yeni bir dizi çalışmayla politik hayata aktif olarak geri döndü. Zamanla çevresindeki hemen herkesle arası açılsa da, 1976yılında ölene kadar kültürel devrimine devam etti.[değiştir]Kültür Devrimi Hareketi
Mao kültürel devrim üzerine düşüncelerini "Küçük Kırmızı Kitap" başlığıyla yayınladı. Bu kitap, ordunun da desteğiyle,(tabi ordu içinde muhaliflere rağmen) kısa sürede milyonlarca kopya olarak çoğaltılarak halka dağıtıldı. Ona göre "kapitalist yol"u seçen herkese karşı bir çeşit savaş açan Mao, edebiyat ve sanat alanında da yoğunlukla propaganda içerikli sosyalist gerçekçilik akımını savundu.
Mao'dan Sonra
Zhou En Lai başbakan oldu. Zhou, 8 Ocak 1976 tarihinde 78 yaşında öldüğünde, Çin Komünist Partisi içinde "ılımlılar" ve "radikaller" olmak üzere iki kutup oluştu. Radikalleri; 82 yaşındaki Mao Zedong'un eşi Chian Chin yönetiyordu. Chou ölünce, Başbakanlığa Deng Şaoping'in gelmesi beklenirken, Hua Kuo-feng Başbakan oldu. Mao, 9 Eylül 1976'da 72 yaşında ölünce, eşi Chiang yönetiminde etkinliğini devam ettirmek istedi. Ancak, Başbakan Hua, hem parti başkanlığını ve hem de Askeri Komite Başkanlığını ele geçirdi. Bunun sonucu olarak Mao'nun eşi ve üç taraftarı tutuklandı. Bu, radikallerin mücadeleyi kaybetmesi demekti.
Çin Milli Kongresi, Şubat 1978'de, 1985 yılına kadar gerçekleştirilecek "Dört Modernizasyon Programı"nı kabul etti. Bu program ile;tarım, endüstri, bilim, teknoloji ve savunma alanlarının, 1985'e kadar çağdaş şartlara kavuşturulması öngörülmekteydi. Fakat, programın maliyeti 600 milyar doları bulmaktaydı. Bu maliyet Çin'i yabancı sermaye teminine yöneltti. Komünist Partinin Mart 1978'de Deng Şaoping'i Başbakan yardımcılığına seçmesi sonucu Çin, önce Japonya yanaştı ve iki devlet arasında Şubat 1978'de 60 milyar dolarlık bir ticaret antlaşması imzalandı. Bu antlaşma, Çin ve Japonya arasında 1937'den beri devam eden savaş halini de sona erdirmiş oldu.
Ağustos 1978'de Çin ile Japonya arasında " Barış ve Dostluk" antlaşması imzalandı ve Ekim 1978'de de Deng Şaoping Japonya'yı ziyaret etti. Böylece, Mao'nun ölümünden iki yıl sonra Çin, batıya açılmaya başladı. 1978 yılından itibaren de Amerika ile yakınlaşmaya başlayan Çin, bu ülkeden silah satın alımını başlattı. Bir başka deyişle halk tarafından hoş görülmeyen bu ticaret kızgınlık yarattı ancak bir devrime yol açmadı.
Yönetim
| Çin Halk Cumhuriyeti |
Bu makale serisinin bir parçasıdır:
Çin Halk Cumhuriyeti devlet yapısı |
| Hükümet Merkezi Halk Hükümeti |
|---|
| Anayasa |
| Başlıca siyasi ideolojiler
Mao Zedong: Mao Zedong İdeolojisi
Deng Xiaoping: Deng Xiaoping Teorisi Jiang Zemin: Üç Temsilciler Hu Jintao: Bilimsel Gelişim Kavramı |
| Başkan: Hu Jintao Halk Meclisi UHC daimi komite ÇHC yasama sistemi |
| Başbakan: Wen Jiabao Devlet Konseyi Çin Halk Kurtuluş Ordusu Merkezi Askeri Komisyon |
| ÇHC yasaları Yüksek Halk Mahkemesi Yüksek Halk Denetçisi ÇHC yargı sistemi |
| Çin Komünist Partisi Anayasa Genel Sekreterlik Ulusal kurultay Merkez Komite Sekreterlik Politbüro Politbüro daimi komitesi HSDK Diğer Partiler |
| Seçimler (2008) İdari bölümler İnsan hakları Dış ilişkiler Dış yardımlar |
| See also Hong Kong'da siyaset Macau'da siyaset |
Diğer ülkeler · Atlas Siyaset portalı |
20 Eylül 1954 tarihli bir anayasa ile sosyalizm idaresi kurulmuştur.Ancak tamı tamına sosyalist bir ülke olmamışlardır. Mao döneminin ardından yapılan düzenlemelerle yabancı sermaye ithal ettiklerinden gerçek anlamda sosyalist bir ülke değillerdir: İktidara ülkenin tek siyasi partisi olan Komünist Parti hakimdir. Ülkede yasama ve yönetim 1227 üyeli senede bir defa toplanan Milli Halk Kongresi'nin elindedir. Seçmen yaşı 18'dir. Senede bir gün toplanan "Milli Halk Kongresi"nin yürütme meclisi olan Daimi Komisyon veya Devlet Meclisi, Kongre üyeleri tarafından kendi aralarından seçilen bir başkan, 13 temsilci, bir genel sekreter ve 65 milletvekilinden teşekkül eder.
Yürütme yetkisi başbakan, 12 temsilci, 32 bakan veya bakan seviyesindeki komisyon başkanları ve genel sekreterden teşekkül eden hükûmete aittir. Yürütmenin bir kolu olan devlet başkanı kongre tarafından dört yıl için seçilir. İdari bakımdan 28 eyalete ayrılmış olup, bunların 5'ini muhtar eyalet, 21'ini eyalet ve 2'sini de birer şehir olan iller teşkil eder.
Ekonomi
Uzun yıllar kapalı bir ekonomi yapısı gösteren Çin, 1980'lerin başlarında, kollektif tarım uygulamasını durdurdu ve özel teşebbüse yeniden izin verdi. Şu anda Çin dünyanın en büyük ihracatçılarından ve rekor düzeylerde dış yatırım çekmektedir. Dünya Ticaret Örgütü'ne katılma hakkı kazanmıştır. Bu şekilde Çin dış pazarlara daha kolay erişim hakkı kazanacak, ancak dış rekabete de açık hale gelecektir. Bu durumun özel sektör yatırımlarını arttırması ve devlet hala iktidarda tekelini ve bireyler üzerindeki sıkı denetimini sürdürmektedir.
2001 yılının Aralık ayında, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Dünya Ticaret Örgütü'yle 15 yıldır sürdürdüğü üyelik müzakereleri tamamlanmış ve hükümet, başta ticaret rejimi olmak üzere ekonomide çeşitli yapısal değişikliklere gideceği ve uluslararası ticaret kurallarına uyumlu hareket edeceğinin sözünü vermiştir. Hemen ertesinde yıllardır sinyalleri verilen yüksek büyüme hızı gelmiş, ticaret hacimlerinde rekorlar kırılmış, uluslararası doğrudan yatırımların en cazip çekim merkezi ÇHC olmuştur. Satın alma paritesine göre hesaplandığında dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan ÇHC'nin normal şartlar altında 20 sene içerisinde bu sıralamada birinci sıraya yükselmesi öngörülmektedir.
Son 10 yıldır istikrarlı bir şekilde sürdürdüğü % 10'a ulaşan kalkınma hızıyla, 'yüzyılımızın yeni küresel gücü' olarak anılmaya başlanmıştır.
Dış Ticaret
Ülkenin başlıca ihracat yaptığı ülkeler: ABD (%21.1), Hong Kong (%17.4), Japonya (%13.6), Güney Kore (% 4.6), Almanya (% 4), Hollanda(%2.7), Singapur (%2.2), Türkiye (%2.1) şeklinde sıralanmaktadır. Aynı doğrultuda, ülke belli bir miktar da ithalat yapmaktadır. Ülke, Japonya(%18), Tayvan (%11.9), Güney Kore (%10.4), ABD (%8.2), Almanya (%5.9), Hong Kong (%3.9), Rusya Federasyonu (%3.3), Malezya (%2.5) gibi ülkelerden mal satın almaktadır.
Ülke dışarıya rafine edilmiş petrol ürünleri, yağlama maddeleri, kimyasal ürünler, alkollü içecekler, alkolsüz içecekler, bitkisel yağlar, hayvansal yağlar, elektrikli makineler, ulaşım ekipmanları, büro malzemeleri, canlı hayvanlar, su ürünleri, pirinç, çay, konserve meyve-sebze, ham ipek,kömür, pamuk ipliği, hazır giyim eşyası, ayakkabı, spor eşyası, hafif sanayi mamulleri, demir-çelik ürünleri, oyuncaklar, elektronik eşya,telekomünikasyon ekipmanları gibi ürünler satmaktadır. Aynı doğrultuda, ülke dışarıdan muhtelif gıda ürünleri, elektrikli makineler,motorlu taşıtlar, ham petrol, yağlama maddeleri, bitkisel yağlar, hayvansal yağlar, doğal kauçuk, kereste, kâğıt hamuru, pamuk, demir cevheri, gübre,plastik ürünler, çelik mamulleri, elektronik devreler ve kimyasallar satın almaktadır.
Ordu
Çin asker sayısı açısından dünyada birinci sıradadır. Bunun nedeni nüfûs ve askerlik mesleğinin uygun olmasıdır. Pentagon, ÇHC ordusunu21. yüzyıl'ın en büyük tehlikesi olarak görmektedir.[kaynak belirtilmeli] 2007 yılında orduyu modernize etmek için tam 137 milyar dolarharcanmıştır.[kaynak belirtilmeli] Ayrıca komünist ünlü ÇHC ordusunun ihtiyaçlarını kendileri karşılamaktadır.J-10 adında bir jet ve Type serisi altında birçok tank yapılmıştır.
Üye Olduğu Uluslararası Örgüt ve Kuruluşlar
- AfDB (Afrika Kalkınma Bankası)
- APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu)
- ARF
- AsDB (Asya Kalkınma Bankası)
- ASEAN (Güneydoğu Asya Ülkeleri Örgütü)
- BIS (Uluslararası İmar Bankası)
- CCC (Gümrük İşbirliği Konseyi)
- CDB (Karayipler Kalkınma Bankası)
- ESCAP (Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu)
- FAO (Gıda ve Tarım Örgütü)
- G-77
- IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı)
- IBRD (Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası)
- ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü)
- ICC (Milletlerarası Ticaret Odası)
- ICFTU (Uluslararası Serbest Ticaret Birlikleri Konfederasyonu)
- ICRM (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi)
- IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği)
- IFAD (Uluslararası Tarımsal Kalkınma Fonu)
- IFC (Uluslararası Finansman Kurumu)
- IFRCS (Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu)
- IHO (Uluslararası Hidrografi Örgütü)
- ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü)
- IMF (Uluslararası Para Fonu)
- IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü)
- Inmarsat (Uluslararası Denizcilik Uydu Teşkilatı)
- Intelsat (Uluslararası Telekomünikasyon ve Uydu Örgütü)
- Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı)
- IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi)
- ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü)
- ITU (Uluslararası Haberleşme Birliği)
- LAIA (Latin Amerika Entegrasyon Birliği)
- MINURSO (BM Batı Sahra Referandum Misyonu)
- NAM
- OPCW (Kimyasal Silahları Yasaklama Organizasyonu)
- PCA (Daimi Hakemlik Mahkemesi)
- UN (Birleşmiş Milletler)
- UN Güvenlik Konseyi
- UNAMSIL (BM Sierra Leone Misyonu)
- UNCTAD (Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı)
- UNESCO (Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü)
- UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği)
- UNIDO (Endüstriyel Kalkınma Örgütü)
- UNIKOM (BM Irak-Kuveyt Gözlem Misyonu)
- UNITAR (BM Eğitim Araştırma Enstitüsü)
- UNMEE (BM Etyopya-Eritre Misyonu)
- UNTAET (BM Doğu Timor Geçiş Yönetimi)
- UNTSO (BM Mütareke Gözlem Örgütü)
- UNU
- UPU (Dünya Posta Birliği)
- WHO (Dünya Sağlık Örgütü)
- WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı)
- WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü)
- WToO (Dünya Turizm Örgütü)
- WTrO (Dünya Ticaret Örgütü)
- ZC
[değiştir]Bölgeler
- Guangxi Zhuang (Taylar) Özerk Bölgesi (广西壮族自治区)
- İç Moğolistan Özerk Bölgesi (内蒙古自治区)
- Níngxia Huizu (Müslümanlar) Özerk Bölgesi (宁夏回族自治区)
- Sincan Uygur (Xinjiang) Özerk Bölgesi (新疆维吾尔自治区)
- Tibet (Xizang) Özerk Bölgesi (西藏自治区)
[değiştir]Demografi
- 1. Hui (回族 : Huí Zú, Çinli Müslümanlar olarak da bilinir)
- 2. Dai (傣族 : Dǎi Zú, Dai Lue olarak da bilinir, Tai etniğe bağlı bir etnik gruptur)
- 3. Naxi (纳西族 : Nàxī Zú) (Mosuo (摩梭 : Mósuō) dahil)
- 4.* Gin (京族 : Jīng Zú), yani Vietnamlı ya da Kinh'ler
- 5.** Gaoshan (高山族 : Gāoshān Zú), (bkz. Tayvan aborijinleri)
[değiştir]Din
[değiştir]Basın-Yayın Hayatı
[değiştir]Harita
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder